Сунъийлик ботқоғидан чиқолмаётган ўзбек киноси

"101-рейс" киносини кўпчилик мақтади, ҳатто айрим режиссёрлар ҳам. Шунга кўрдим, аслида ўзбек фильмларини кўрмай қўйгандим. Қуйида шахсий фикрларимни билдириб ўтмоқчиман.

Ижобий томонлари

Кино қайсидир маънода янги йўналишда олинган, бунақаси ўзбек кино саноатида йўқ ҳисоби. Фалокатли фильмлар бўйича дебют қилганини ҳисобга олсак, режиссёр катта ишга қўл урган, дейиш мумкин.

Монтаж ҳам дуруст, таъсирли саҳналар яхши топилган. Умуман олганда, 21 йил олдинги Ўзбекистон АҚШ тарихидаги энг қора кунлардан бирида қандай йўл тутгани кўпчиликка қизиқ эди. Масалан, мен 101-рейс ҳақида шу кино чиқмагунча эшитмагандим.

Шу томондан ҳам картина ижодкорлари ва айнан шу воқеа қаҳрамонлари жасоратига қойил қолиш керак. Улар ҳақиқий қаҳрамон бўлган экан.

Салбий томонлари

Бу жиҳатлари сал кўпроқ. Аслида бу ёмон томонлар бутун ўзбек киносига теккан касаллик. Чунки фильмларимизда саводсизлик яққол билиниб туради, сунъийлик дарров сезилади.

Аввало кино номини олсак, ҳамма жойда "101 рейс" бўлиб кетган, ҳатто инглизчаси ҳам — "101 flight". Аслида "101-рейс" (ёки Flight N101) бўлиши керак.

Диалогларда савия пастлиги кўриниб турибди. Саводсизликнинг барчаси адабиётга дахлдор бирор мутахассиснинг қалами тегмаганидандир.

Сунъийлик ўзбек киносининг энг катта қусурларидан бўлади. Актёрлар балки ўзлари истамай, сунъий ҳаракатлар қилади, гапиради. Яъни кимдир уларнинг эркин роль ўйнашига йўл қўймайди, "рамка"га солади. Лекин маҳоратли актёрларимиз бу иллатни ёпишга уринишгани билиниб турибди.

Фильмда ўзбек тилидан унумли фойдаланишмаган. Масалан, самолёт бортида экипаж аъзолари русча гапиради, аммо рус ҳамкасблари билан ўзбекча. Тўғри, аслида улар билан ҳам ўрисча мулоқот қилинган, лекин дубляжда ўзбекчалаштирилган.

Бу ҳам сунъийлик. Нега энди экипаж аъзолари ўзаро русча буйруқлар берадию, рус ҳамкасблари билан ўзбекча гаплашади? Барибир кадр ортида таржима қилинаётган бўлса. Шуниси тушунарсиз. Бу ҳолат Зулфиқор Мусоқовнинг "Қўрғошин" киносида ҳам бор: Сталин ўзбекча "гапирган".

Тўғри, тушунарли бўлиши учун қилингандир, аммо бу ясама, сунъий, борича берилиши керак. Русми, русча гапирсин. Сунъий нарса барибир одамни ўзидан бездиради.

Ўзбек киносини жудаям хушламайдиган одам сифатида айтишим мумкинки, бошида кино унчалик қизиқтирмади, лекин кўришга мажбур эдим. Овқат аччиқлигини билиш учун уни аввал еб кўриш керак.

IMDb рейтинги ҳақида

Қизиқ ҳолат, бутун дунё кинолари рейтингини юритадиган IMDb платформасида ҳам "101-рейс" киноси бор ва унинг бали 7.8! Қойил, дедим. Бундай баланд рейтингли киноларни албатта кўриш керак, деб ҳисобладим. Чунки айнан шу рейтингдаги 7 балдан юқори хорижий фильмлар ҳаммаси яхши бўлади.

Кўриб бўлгач, ўйланиб қолдим. Қанақасига бу кино 7.8 балл олган? Қизиқишим интернет кавлашга мажбурлади. Кейин билсам, IMDb рейтингини сохталаштириш мумкин экан. Кино ижодкорлари балки бундай қилмагандир, лекин фильм 7.8 балга умуман лойиқ эмас, деб ҳисоблайман.

Сиз ҳам кинони кўринг ва ўз фикрингизни билдиринг. Балки сизга ёқар.