Аквариум

         Бу балиқ бир пайтлар аквариумда туғилган. Аквариумда у пайтлари ҳамма нарса бўлакча кўринар, бошқа балиқлар ҳам бахтлидек, шу сув маконидан ўзга олам йўқдек эди. Ўшанда у деворлари ялтираган, ям-яшил сувўтлари бор алоҳида инда эркин ўйнар, ўртоқлари билан қувнаб юрарди. Бу аквариум эканини у билмасди...

Бугун яна шу ерга қайтди. Қадрдон ва жонажон аквариумига. Энди аквариум нималигини билса-да, кўп нарса ўзгарганига умид боғлаганди. Унинг ота-онаси қандайдир дарёда туғилишган экан. Болалигида эрта айрилгани учун улар ҳақида унча билмайди. Лекин у бир неча йил олдин тақдир тақозоси билан аквариумдан ҳовузга чиқиб кетганди. Аввалига ҳовузга мослашгунча бироз қийналган. Бир муддат ўтгач, дарёга кўчиш қилган. Ана ўшанда аквариум нималигини, эркин ҳаёт ва рўшнолик аквариумдан ташқарида эканини тушунганди.

Лекин нимадир бўлдию, яна туғилган жойига қайтиб келди. Уни қайтариш учун кўп ваъдалар беришди: яхши ин, хавфсиз озуқа, кўпайиш учун яхши шароитлар... Аквариумда анча нарса ўзгарган, дейишганди: аввалги наҳанглар ҳозир қариб қолган, овга ярамайди; сув тозаланган, чиқинди ташламай қўйишган; бемалол қорин тўйғазиб, оила боқса бўлади, деган гап-сўзларни дарёда юрган пайтда эшитганди.

Дарёдалик пайтида тўрга илинганда у билан бирга бошқа балиқлар ҳам бор эди. У тўрдан қочиб тушишга уринганда нарироқдаги япалоқсифат балиқ бу фикридан қайтарган ва юқоридаги “яхши” гапларни айтган эди. Балиқ унга ишонган ва ўз аквариумига қайтишга қарор қилганди.

Хуллас, ялтироқ деворли ям-яшил сувўтлари бор ини олдида анча вақт ўйчан туриб қолди. “Иним ўша бўйича турибди. Деворлари кўчган, ҳеч ким турмагани учун ҳувиллаб қолган. Лекин яшаса бўлади”, деб ўйлади у. Ялтироқ деворлар тагидан бир гала майда балиқлар сузиб чиқиб кетди...

У тезроқ инини тузатиб, оила қуриб, урчишни ўйларди. Келажакда майда балиқларини олиб, сайрга чиқишни орзуларди. Шу ўй-хаёллар билан девор остидаги кириш жойидан ўтмоқчи бўлганди, жуссаси каттайиб кетганидан тиқилиб қолди. Сал кучлироқ ҳаракат қилса, деворни қўпориб ташлаши мумкинлигини сезди. Шунинг учун ортига тисарилиб, девор устидан ўтишга уринди. Устки қисмини айланиб, иннинг орқасига ўтилса, каттароқ тирқиш бор, ўша ердан бемалол кириш мумкин, деб ўйлади у. Тирқишга яқинлашганда ичкарида шарпани кўргандай бўлди. Аввалига эътибор бермади, аммо ичкарига кириши ҳамоно ўзидан анча йирик шарпа иннинг зулматли қисмига ўтиб кетганини билди.

Балиқ вақтинча кимдир яшаб тургандир деган хаёлда унинг ортидан эргашди. Зулмат жойга етай деганида ичкаридан шарпа отилиб чиқа бошлади. У яқинлашгани сари нақадар катта жисмли экани ҳам сезилиб борарди. Ниҳоят нурли жойга боши чиққанда балиқ наҳангга дуч келганини пайқади. У ортига бурилиб, тирқишга қараб сузди. Аммо кеч бўлганди. Наҳанг икки ҳаракат билан унга етиб олди ва ўткир тишли оғзини очиб, уни бир ямлаб ютиб юборди...