"Исходный код" фильмига тақризча

Тасаввур қилинг, бирдан умуман бегона жойда уйғондингиз. Масалан, поездда. Ёнингизда сиз танимайдиган бир ҳурлиқо сизга жилмайиб турибди. Умрингизда эшитмаган қанақадир исм билан сизни чақиряпти. Поездда ҳар хил одамлар: кимдир газета ўқияпти; яна кимдир қўшиқ эшитяпти; бошқаси Интернетда ишини битиряпти; яна биров телефонда гаплашяпти. Сиз ҳеч бирини танимайсиз. Бу поезд қаерга кетаётганини ҳам билмайсиз. Ногаҳон поезд деразасида рўпарангизда турган кимнингдир аксидан сесканиб кетдингиз. Ҳа, ойнага қараган сиз, лекин у ерда умуман бошқа одамнинг акси... Шу пайт қаттиқ гумбурлаш эшитилади ва поезд портлаб кетади...

Кейин қандайдир қоронғи хонада ҳамма ёғингиз боғлиқ ҳолда кўрдингиз ўзингизни. Атрофингизда қанақадир аппаратлар... Рўпарангиздаги экранда қандайдир ҳарбий аёл сизни «капитан», деб чақиряпти. У сиздан қанақадир топшириқ ҳақида сўраяпти. Яъни портлаган бомба қаердалигини билмоқчи... Сиз Афғонистонда жанг қилаётган Америка армиясида капитан эканингизни эслайсиз ва кеча отрядингизни урушга юборганингизни айтганингизда умуман кутилмаган жавоб оласиз: аниқроғи, сиз икки ойдан бери шу ерда эканингиз аёнлашади... Сиз нима бўлаётганини англаб етгунингизча яна поездда уйғондингиз. Яна ўша воқеалар...

Кимдандир телефон сўраб, ўзингизга, яъни Афғонистондаги капитанга қўнғироқ қилмоқчи бўласиз. Лекин бояги қиз айтган хабардан қотиб қоласиз: ўша капитан, яъни сиз икки ой олдин вертолётда парча-парча бўлиб кетгансиз...

Ҳозирги даврда Ҳолливуд террор ҳақида кўплаб фильмлар ишлаб чиқмоқда. Уларнинг аксарияти террорчиларга «қўлланма вазифасини ҳам ўтаб беради». Аммо ҳарбий кучлар ҳам улардан қолишаётгани йўқ, ҳатто ривожланмоқда. «Исходный код» фильми ҳақида ёзар эканман, аввало, буни кўрмоқчи бўлганларга текин маслаҳат: ундаги воқеаларга унчалик ҳам эътибор берманглар. Шунчаки «wow!» десангиз бўлди. Энди фильм ҳақида қисқача — режиссёри Данкен Жонс (Duncan Jones), бош ролларни Жейк Жилленҳаал (Jake Gyllenhaal — бу актёрни «Форс шаҳзодаси» фильмидаги роли орқали яхши танийсиз) ва Мишель Монаган (Michelle Monaghan) ижро этган. Асосий ғояси — доимгидек дунёни қутқариб қолиш (яхшиям, шу америкаликлар бор, бўлмаса, аллақачон йўқ бўлиб кетармидик... ). Ва албатта, терроризмга қарши кураш (бу ҳам америкаликларга теккан «касаллик»). 

Бўлди. Энди фильм ҳақидаги шахсий фикрларимни қайд этсам. Бу фильмни кўриш учун квант физикасидан ҳам озроқ хабардор бўлиш керак. Бундай олиб қараганда, ҳайратланарли жойи йўқ. Ҳаммаси илмий асосга эга. Яъни бу амалда синалган тажриба. Олимларнинг айтишича, ўтмишга қайтишнинг иложи бўлганда (эътибор беринг, иложи бўлганда), у ерда яшаб кетиш мумкин бўларкан. Фақат у бошқа дунё — параллел дунё бўлади. Масалан, сиз бирдан бахтсиз ҳодиса туфайли вафот этдингиз. Агар шу ўтмишга қайтишнинг иложи бўлганда сиз шу машинани минмасдингиз ва омон қолардингиз. Шу зайлда ўша дунёда, балки ўтмишдадир, яшаб кетаверасиз. Лекин бу ёқда ўлгансиз. Тушунмадингиз-а? Мен ҳам. Бу назарияни ўйлаб топган олимларнинг ўзлари ҳам тушунмаган, менимча. Чунки параллел дунё бўлиши мумкин эмас. Тасаввуримга сиғдиролмайман.

Бу фильмда ҳам айнан шу нарса кузатилади. Бояги капитан еттинчи ё саккизинчи марта ўлиб тирилгандан кейин террорчини топиб беради. Аслида поезд портлаб бўлган, уни портлатган одам поезддан тушиб, бошқа мақсад сари ҳам кетиб бўлган. Лекин вертолётда портлаб кетган капитаннинг миясидан шу террорчини топишда фойдаланишади. Яъни уни саккиз дақиқалик «исходный код»га юборишади. Яна тушунмаяпсиз-а? Албатта, тушунмайсиз-да. Ахир фильмни икки марта кўриб, ўзим аранг тушундим.

Аммо охирида капитан ва қиз бирга бўлган дунё билан ҳозирги — террорчи қўлга туширилган дунёни бир-бирига боғлаб ташлаган режиссёр. Яъни вертолётда парча-парча бўлиб кетган капитан қиз билан ўша параллел дунёда қолиб кетади ва бу ёқдаги капитан қизга телефондан СМС жўнатади. Шу ерига тушунмаяпман. У дунёдан бу дунёга телефон орқали хабар жўнатиш, аниқроғи, ўша олимларнинг сафсатасига таяниб айтадиган бўлсам, параллел дунёни бу дунёга боғлаб ташлаган. 

Майли, муҳими бу эмас. Асосийси, режиссёр яхши нарса ўйлаб топган. Оригиналликка интилган. Шунинг учун ҳам Ҳолливуд кино саноати анча олдинга ўтиб кетди. Ҳатто Болливуд ҳам уларга тенглашмоққа ҳаракат қиляпти. Лекин «Узливуд» қачон ривожланади? Қачон бизда ҳам оригинал сюжетлар ўйлаб топилади? Ҳеч қачон! Чунки оригиналлик изланишни, янгиликни талаб этади. Плагиаторлик бор жойда ҳеч қачон янгилик ҳам, изланиш ҳам кузатилмайди. Плагиатор ўз номи билан плагиаторлигича қолади ва уни ҳамма шу ном билан атайди. Энди бу ёғи бошқа мавзу...

«Исходный код»ни кўринг. Муҳаббат қудратини ҳис қилинг. Бурчга садоқат ҳиссини туйинг. Буларнинг замирида ватанпарварлик ётибди...

17 сентябрь, 2011 йил