“Паспорт ва иккита расм” — бусиз иложи йўқ!

Миллий интернет танлови ҳақидаги “мақола” ўша муаллиф аудиториясидаги одамлар орасида “оммалашиб” кетди. Муаллиф ўзича бир нималар қивордим, деб юрган бўлиши ҳам мумкин. Шунинг учун ҳам муаллиф ёзган блогпостнинг ҳар бир хатбошисига муносабат билдиришга қарор қилдик. Курсивда берилган матнларни блогда қандай бўлса, шундайлигича келтирдик.

«Камолот» иккинчи марта Миллий интернет танловини ўтказмоқда. Танлов номинациялари орасида «ролик», «фотогалерея» деган нарсаларни ўтган йили кўрганимдаёқ ёқмаган, шунинг учун жиддий қизиқмаган ҳам, қарамаган ҳам.

Биринчидан, “Камолот” нима ёки ким? Миллий интернет танловини “Камолот” ёшлар ижтимоий ҳаракати Марказий Кенгаши ўтказади, ҳурматли Муҳрим Аъзамхўжаев! Иккинчидан, танлов номинациялари орасида “ролик” ва “фотогалерея”га нима бор? YouTube ва MyTube сайтларини нималар босиб кетган? Қаердаги клиплар (ўзимизники ҳам, хорижники ҳам), роликлар, видеолавҳалар ёки флешмоблар тиқилиб ётибди. Адабиётимиз, санъатимиз, миллий маданиятимиз ва қадриятларимизни тарғиб қиладиган роликлар борми? “Фотогалерея” номинациясига нисбатан ҳам шу жавобни айтса бўлади. Ўтган йили танловда ғолиб чиққан фотолар жамланмаси бутун республикага тарқатилган, ҳамма жойда кенг тарғиб қилиш учун (оддий мисол, компьютерингиз иш столига қандай расм қўйиб олгансиз, қайсидир футбол жамоаси ёки қанақадир қиз(лар) расмлари). “Шунинг учун жиддий қизиқмаган ҳам, қарамаган ҳам” деганда нимани назарда тутганингизни билмаймизу, лекин уёғи сизнинг ишингиз.

Ўтган йилги МИТдан учта нарса эсимда қолган. Биринчиси ва иккинчисини мен ўзимча МИТга боғлайман, балки булар умуман МИТ боғлиқ ҳам эмас, менинг бадгумонлигим, ҳалиги, нимайди – «каламушлигим» ҳосиласидир, холос:

Ўтган йилги (биринчи марта ўтказилган танлов жуда аъло даражада ташкил этилган) МИТ ҳақида бадгумонлигингиз ҳам сизнинг шахсий ишингиз. Ўзини “каламуш” деб таништирган одамни энди кўришимиз, танишганимиздан, тўғриси, биз унча хурсанд эмасмиз.

1. UZ домени интернет-фестивали тақдирлашидан бир-икки кун аввалми ёки айнан ўша куними, хуллас, «Камолот»дан бир бола телефон қилиб (исми эсимда йўқ), «Камолот»га келиб-кетишим, қандайдир анкетани тўлдириб беришим кераклигини айтганди. Ўзим жуда бир мулойим, ёқимли муомалага эга одаммасман, лекин яхши муомала «қулиман». Бу қўнғироқ ёқмаганди – биринчидан, «Камолот»данлиги, иккинчидан, «Камолот»дан қилаётган боланинг нохушмуомалалиги. «Нега боришим керак? Қанақа анкета? Нимага керак?», - деб ҳам қўпол қилиб сўраганман (сўкмаганмане!), «камолотчи» ҳам очиқ айтмай, «келиб-кетишингиз керак», деб тураверган, «узр, вақтим йўқ», деганман. «Фильм тугади».

Биринчидан, танлов ғолиблари август ойида маълум бўлган ва улар АКТ ҳафталигида тақдирланишган холос. Иккинчидан, ўзингиз на вақтини ва жойини, на исм-шарифини аниқ айта олган ўша “бир бола” “Камолот”данмиди ёки йўқ, буни аниқлаш керак. Учинчидан, сизнинг “яхши муомала қули” эканингиз, аммо муомала маданиятидан йироқлигингиз (буни ўзингиз ёзгансиз), айниқса, “Камолот”ни ёмон кўришингиз (нимагалигини ўзингиз биларсиз балки), ёки “Камолот”(чилар)ни “сўкишингиз” мумкинлиги ҳам балки сизнинг шахсий ишингиз. Лекин сиз танимаган ёки исм-шарифини аниқ айтиб беролмаганингиз “ўша бир бола”ни деб “Камолот”дек нуфузли ташкилотни ерга уришингиз яхшимас, тақсир.

2. Эсимда, UZ домени интернет-фестивалида ғолиблар ўз ҳайкалчалирини олиб саҳнадан тушиб келаётганларида, «Камолот» вакиллари (номинацияси) ўз танловларига мос келадиган иштирокчиларни бирма-бир ташқарига олиб чиқиб, гаплашиб келишганди, жуда бир ҳаяжон, жуда бир шошилинч... Ҳааа, буёғини оширвордим-а, худди БА деган савдо белгиси эга ОАВ ишчисининг ёзганларига ўхшаб кетяпти-а? Кўрганимни айтяпман-да, балки шунчаки яқин ўртоқдир ҳаммаси, ташқарига чиқиб, салом-алик қилиб келишган ва МИТ ҳақида ҳеч нарса гаплашишмагандир ҳам. Менга шундай кўрингандир бор-йўғи.

Демак, ўша тадбирга келганингиз ва ҳар бир ҳаракатни кузатиб ўтирганингиз бор гап, ҳурматли М.Аъзамхўжаев. Юз марта ўқигандан кўра, бир марта жонли кўриш бахтига муяссар бўлганингиз, бизнинг азиз меҳмонимизга айланганингизнинг ўзи катта гап. Лекин нимага шаъма қиляпсиз, буниси бизга қоронғу. Бу асосланмаган гапларингиз, (боринг ана, гумонларингиз) билан одамларнинг қимматли вақтини ўғирлаяпсиз холос. Ҳар бир катта тадбирдан кейин ғолибларни интервьюга тайёрлаш, ёшларга сўзлаш учун имконият бериш бизнинг вазифамиз. Балки шу манзарага гувоҳ бўлгандирсиз. (БАдан кам жойингиз қолмабди.)

3. Мен ҳар қандай интернет-фестивал натижаларини ўзимга энг яқин номинациядан кузатишни бошлайман – ОАВ сайтлари. Ўтган йилги МИТда биринчи ўринни UZ24.uz олган, учинчи ўрин Daryo.uz’га берилган. Чидаса бўлади, тўғрими? Лекин иккинчи ўрин эгаси мени жуда ва жуда ва жуда ва жуда ҳайрон қолдирган. Сиз қачондир theworldnews.uz деган сайтни кўрган, эшитганмисиз? Мен айнан ўтган йилги МИТ натижалари эълон қилинганида кўрганман, кирганман, кунлик аудиторияси узоғи билан 20-30 киши, хабарларининг аксарияти рус тилида бўлган кўринишидан эгасига ҳам керак эмасдек сайт (ҳозир ишламаяпти). Бу сайт ўтган йилги ҳолат бўйича бирор-бир танловда (энг ёмон сайтлар рейтинги бундан мустасно) Daryo.uz’ни ортда қолдириши учун – агар мен ҳакамлар ҳайъати раиси бўлсам, сайт эгаси камида мен йўқ дея олмайдиган катта одамнинг арзанда ўғли бўлиши керак. Тағин билмадим.

Биринчидан, биринчи ўрин UZ24.uz (дарвоқе, бу сайт 2014 йилда ҳам “Олтин қалам” миллий мукофотини олди, МИТдан кейинги яна бир эътироф) ва учинчи ўрин Daryo.uz бўлганига (кун.уз кўринмайдими, айтганча, ўзингиз инкор этгансиз-ку, энди куйиб ўтирибсизми?) нега ҳайрон бўласиз? “Дарё” сайти ўша пайтда энди оммалашиб келаётган эди (ҳозир биринчилардан, кун.уз сайтини ортда қолдирган). Иккинчидан, иккинчи ўрин соҳиби ўтган йили 15 ёшли бола эди (1998 йилда туғилган). Сиз 15 ёшингизда нималар қила олгансиз, буниси бизга қоронғу, лекин ўша ёшгина бола айнан танловда қатнашиш учун ўзи битта сайт яратган. Бу жуда катта гап! “Арзанда ўғил” ҳақидаги гапларингиз ахборот соҳасига ўз ҳиссамни қўшаман, деб турган ўша 15 ёшли мактаб ўқувчисини камситиш бўлиб қолмадикан, ватандош!

Мустақиллик шарофати билан юртимизда ёшларга берилаётган улкан имкониятлардан унумли фойдаланган ҳолда ҳар куни Twitter’да ўтириш бахтига эришган қашқадарёлик блоггер, ҳуқуқшунос, ўқитувчи, маршруткада юрувчи, бўйдоқ, қилтириқ, қорачадан келган, бир сўз билан айтганда провокатор Хушнуд Худойбердиев ўзининг Xushnudbek.uz сайти билан бу йилги МИТда қатнашишга қарор қилибди. Бу ҳақда Хушнудбек Худойбердиевнинг Twitter’даги саҳифасида хабар берилган.

Хушнуд Худойбердиевга берган таърифларингизу, унинг ўз сайти билан МИТда қатнашиши ҳам сизларнинг шахсий ишларингиз. Лекин ўша Х.Худойбердиевнинг бу йил илк марта блоггерлик бўйича “Олтин қалам” миллий мукофотини олгани факт!

«Ука» ғолибликни кўзлаган чоғи, диққат билан ҳар балосини кузатиб чиқибди бу МИТни. Танлов номинацияларидан ҳайрати кучли, «энг яхши ролик ролик», «энг яхши фотосурат» деган йўналишларга бало борми, дейди. Бало бор-йўқлигини билмадиму, шу номинация ғолибларига яхши совғалар бор. Ҳар ҳолда, ўтган йили iPad’дан тортиб «кир ювадурғон мошина»гача совға қилишган (ай, iPad деган рост, лекин иккинчиси – ҳазил).

“Ролик” ва “фотосурат”га юқорида жавоб бердик.

Айтдиму, номинацияларини кўрибоқ, қатнашгим келмаганди деб. Анкеталарини ҳам очиб кўрмагандим, иштирокчи қандай талабларни бажариши кераклигига ҳам қизиқмагандим. Хушнуд – маладес, очибди, кўрибди, ҳозир ҳужжат йиғаяпти экан (жаноблар, XXI асрда интернетдаги интернет-танлов учун ҳужжат йиғиш кераклиги – «ўзимизга хос, ўзимизга мос йўл», интернет-танлов ўтказишнинг «ўзбек модели»). Анкетага илова қилиниши керак бўлган нарсалар орасида «иштирокчининг иш ёки ўқиш жойидан тавсиянома» ҳам бўлиши керак экан. Бунча зўр!

Тараққиётнинг “Ўзбек модели” нималигини биласизми ўзи? Сиз (сайтингиз ҳам) шу мустақил Ватаннинг, шу моделнинг самараси эмасми? “Ўзбек модели” ҳақида бу тарзда ноўрин гапиришга (айниқса, кун.уз вакили сифатида бундай оҳангда гапиришга) умуман ҳаққингиз йўқ! Бу бир. Иккинчидан, анкеталарни кўрмасдан, билмасдан туриб, шунча гапни ёзибсиз, журналистикада ўқиганмисиз? Хушнуд ўқимаган бўлса ҳам, лекин кўриб туриб, кейин ёзибди. Маълумки, ҳар бир танловда тавсиянома ҳар доим иштирокчи баҳоси учун хизмат қилган, ҳеч қачон ҳакамлар ёки танлов ташкилотчилари учун тавсиянома ёзилмайди. Бу фақат иштирокчи учун тавсия этилади, мажбурий дейилмаган шекилли! Учинчидан, сўз эркинлиги, демократия дегани — оғзига келганини гапириш дегани эмас! Ота-боболаримиз бежиз айтмаган, “Олдига қўйганни емоқ — ҳайвоннинг иши, оғзига келганни демоқ — нодоннинг иши”.

Танловда иштирок этиш учун топширилиши керак бўлган ҳужжатлар рўйхатида менга энг ёққан, «удар» жойи шу бўлди: «2. Паспорт; 3. Иштирокчининг охирги 3 ой ичидаги 4х6 ҳажмдаги 2 дона фотосурати». Оғайнилар, танловда сайтим қатнашади деб ўйлагандим, лекин унда сайтимдан аввал ўзим қатнашар эканман – танлов ташкилотчиларига менинг иккита суратим керак экан. Тўғрисини айтсам, шунча ҳужжат кам, рўйхатни тўлдиришни таклиф қиламан – маҳалладан справка, ўзининг ва яқин қариндошларининг судланмаганлиги ҳақида справка, коммунал тўловлардан қарзи йўқлиги ҳақида справка, яқин қариндошлар ҳақида (ким, қаерда ўқийди, қаерда ишлайди, қаерга кўмилган) справка, справка, справка, справка (бунча справка учун Бруҳтаний Иккинчи/Иккинчи бизни отиб ташлаган бўларди).

“Энг удар жойи”га тушунмабсиз-да, паспорт ва расм дунёда мавжуд жамики танловда сўралади. Интернет танлови бўлса, нима қипти? Балки Арктикадан туриб, анкета топширар, балки 30 ёшдан юқори бўлган шахс қатнашар, биз буни қаердан биламиз? Албатта, паспорт (ёки туғилганлик ҳақидаги гувоҳнома) ёки расмидан. Анави қариндош-уруғларингиздан “справка”ни кейинга қолдирасиз энди. Ҳозирча паспорт ва иккита расм билан МИТга топшириб туринг-чи.

Яна бир таклиф – иш ёки ўқиш жойидан тавсиянома, паспорт ва 2та фотосурат сўралганидан сўнг, шунга яраша мукофот берилиши керак, iPad кам бунақа талаблар учун. Қандай совға берилсин, дейсизми? Масалан, чет элга чиқишга рухсат берувчи стикер (ОВИР). Ёки бўлмаса, танловга АҚШ ва Германия элчихоналарини жалб қилиб, Америка ва Шенгенда беш йил ишлаш ҳуқуқини берувчи виза. Мана буни совға деса бўлади.

Ҳа... Гап бу ёқда денг, тақсир (Бўлис кентини сўраяпсизми, олувринг-олувринг, мен нимайкан дебман)! Ҳурматли М.Аъзамхўжаев, танлов фақат совға олиш учун эмас! Бу танлов мақсади: контент + техника — соғлом ахборот муҳити сари.

PS. Хушнуд «МИТ ўтказилаётгани ҳақида нега реклама йўқ, нега ҳеч қаерда бу ҳақида ёзишмаяпти?» деб «Тошкент – Бухоро» поездида «вагонма-вагон дод-фарёд чекиб» юрганмиш (ҳазил, ҳазил). Хуллас, бу масалада «Камолот»нинг Twitter’даги «овози», ЎзА бу ҳақда ёзган – бу дегани ҳамма расмий газеталар (камида Вазирлар Маҳкамаси («Правда Востока»), Қорақалпоғистон ҳукумати, Тошкент шаҳар ҳокимлиги ва 12та вилоят нашрлари)да бу ҳақда ахборот чиққан (ҳаммаси ЎзАдан кўчириб, босади), ТВда ҳам реклама қилиняпти, 1 июлгача ариза топширинг деб (уйда қолувдим, якшанба куни, кўриб қолдим рекламани). Хушнуд, телевизор кўрмаслигингни билиб қолдим!

Қойил! Сиз нафақат МИТни, балки унинг тарғиботини ҳам бирма-бир кузатиб юрар экансиз, биз бундай эътибордан хурсандмиз (пи-ар барибир пи-ар-да).

PPS. МИТни бир шарт билан ТВда реклама қилиш шарт эмас – агар ғолибларга нима совға қилишингизни олдиндан айтсангиз ва совғалар ҳақиқатан ҳам арзирли бўлса, «сарафан радиоси»нинг ўзи МИТдаги иштирокчилар сонини ошириш учун етарли бўлади. «Танлов бўлаяпти, 1 июлгача ариза топширинг!» деган рекламадан кўра, «Танловда қатнаш ва iPad ютиб ол!» дегани жаранглироқ, текин iPad ютгиси келган одамларнинг ўзи сўраб келади, «қачонгача ариза топшириш мумкин?», деб. Ўтган йили, масалан, МИТнинг бир йўналишдаги ғолибига iPad берилишини иштирокчилардан ҳеч бири билмаган бўлса керак, менимча. «Пуф, сассиқ!» деганларнинг аксарияти лабини тишлаб қолган бўлса ажабмас, ўшанда. Менми? Мен асабийлашаётганимда ҳар доим (масалан, ҳозир ҳам) лабимни тишлайман, гувоҳларим бор.

Сиз МИТни шу қадар ёмонлаб туриб, уни қандай реклама қилиш ҳақида ҳам таклиф бериб юборибсиз (Марғилонда шундай келинимиз бор экан, билмай юрган эканмиз). Бунинг учун ҳам ташаккур!

МИТ ҳақидаги мунозаралар шу ерда якунланади. Охирги нуқтани танлов иштирокчилари ва ғолиблари қўяди. Мақолангизни хатолардан бир тозалаб оларсиз. Сизга омад, ишларга ривож, бу кетишда бу йил ҳам лабингизни тишлаб қоладиган кўринасиз.

Илова: нега кўпликда ёздик? Устозларимиз бизни нокамтарликка ўргатишган.